DE GEVOLGEN VAN EEN SCHEIDING OP EMOTIONEEL, MENTAAL EN SOCIAAL GEBIED

 

Inleiding

​

Dit is een begeleidingstherapie voor mensen van wie de partner relatie is stukgelopen. Hoe dat komt, doet er niet toe. ook maakt het niet uit of mensen getrouwd waren, samenwoonden of een latrelatie hadden. Dit gaat over de gevolgen van een scheiding op emotioneel, mentaal en sociaal gebied. Iedereen die een partner verliest - maakt hetzelfde proces door. In deze therapie benoemen we dit proces, hoe dit proces kan vastlopen en hoe je dit dan weer vlot kunt trekken. Er bestaat veel informatie over juridische en fiscale aspecten van een scheiding, over scheidingsbemiddeling oftewel mediation en over de manier waarop je een omgangsregeling voor de kinderen moet inrichten. Maar over verwarring, angst, woede, wantrouwen, jaloezie, teleurstelling, verdriet, opluchting, ontremming, schuld en schaamte - en hoe je met dit alles omgaat terwijl je al die juridische en praktische zaken moet regelen - is weinig informatie voorhanden. Daarin wil deze begeleidingstherapie voorzien.

 

Ons werk als relatietherapeut bestaat eruit mensen bij elkaar te houden als er grote problemen zijn. We zoeken met hen naar een 'common ground' in de vorm van gemeenschappelijke waarden of gedeelde belangen. En we bekijken waar een van beide of beide partners onkundig in zijn, zodat zij vaardigheden kunnen aanleren die hen helpen hun relatie voort te zetten. Onze rol is niet uitgespeeld bij 'een happy end' of 'geen happy end'. Ook mensen die uit elkaar gaan hebben gemeenschappelijke belangen, interesses, vrienden, wensen en activiteiten. En ook zij zijn soms onkundig in sociale of communicatieve vaardigheden die hen belemmeren om op een normale manier die gedeelde belangen te behartigen. soms houden mensen nog van elkaar als ze uit elkaar gaan, heeft onze ervaring geleerd. Mensen beseffen bovendien in toenemende mate dat ze misschien niet meer als partners, maar dan wel op een andere manier met elkaar willen of moeten omgaan. Hoe? dat hopen wij je in deze begeleidingstherapie te laten zien. 

 

Iedereen die een partner verliest- want een scheiding is in eerste instantie een verlies - maakt vaak hetzelfde proces door. Er is veel over scheidingen geschreven, Er is veel informatie over juridische en fiscale aspecten, over scheidingsbemiddeling en omgangsregeling voor de kinderen, maar over verwarring, angst woede wantrouwen, jaloezie, teleurstelling, verdriet, opluchting, ontremming, schuld en schaamte - en over hoe je met dit alles omgaat terwijl je al die juridische en praktische zaken moet regelen - is weinig informatie voorhanden.

 

 

Kennis geeft rust

 

Voor mensen die scheiden is het wel degelijk van belang te weten hoe het komt dat hun relatie is stukgelopen. Kennis geeft rust.

Als je een verklaring hebt voor wat er allemaal is gebeurd, kun je de scheiding beter een plaats geven en achter je laten. En kennis voorkomt ellende in de toekomst. Een mens kan leren van zijn haar fouten, of van die van een ander. Her verhaal gaat namelijk altijd door na een scheiding. Na elk verlies doemt een nieuwe horizon op. Elke scheiding heeft een open einde. 

 

 

Kijk op liefdesverdriet

 

Het verbreken van een relatie is een traumatische gebeurtenis. Een scheiding voelt als een onverwacht verlies, hoezeer je het ook hebt zien aankomen. Maar behalve een grote schok en verdriet rapporteren mensen na een relatiebreuk ook:

• Symptomen van stress, zoals schrikachtigheid en snel geïrriteerd zijn;
• Lichamelijke klachten, waaronder hoofdpijn, buikpijn en slapeloosheid;
• Een andere houding ten aanzien van seksualiteit en ander seksueel gedrag.

 

Uit onderzoek blijkt dat mensen met liefdesverdriet meer stress ervaren en minder zin in seks hebben dan mensen die alleen zijn of die wel een relatie hebben. Lichamelijke klachten worden na liefdesverdriet gemedieerd door stress. Dit betekent dat als mensen met liefdesverdriet veel stress ervaren, zij ook meer lichamelijke klachten hebben. Liefdesverdriet kan als een posttraumatische of een acute stressstoornis worden gezien. De schok en de impact op betrokken is hetzelfde bij mensen die een verkeersongeluk, een natuurramp of een gewelddadig conflict hebben meegemaakt als bij mensen die hun relatie hebben verloren.

 

Liefdesverdriet leidt tot dezelfde verschijnselen als elke andere negatieve, schokkende gebeurtenis: herbelevingen, vermijdingsgedrag, en permanent verhoogd stressniveau. De aard en de ernst van deze verschijnselen kunnen worden gemeten. Zo is eenvoudig aan te tonen dat de ernst van de genoemde verschijnselen zo groot is dat je bij sommige mensen kunt zeggen dat hun liefdesverdriet is uitgegroeid tot een psychologische stoornis. Maar ook als de ernst van de verschijnselen niet zo groot is, kunnen mensen er behoorlijk veel last van hebben.

 

 

Herbelevingen

 

Herbelevingen bestaan uit het telkens opnieuw beleven van een pijnlijke ervaring. Een herbeleving kan de vorm aannemen van een nachtmerrie of een dagdroom. In beide gevallen is de herbeleefde ervaring levensecht, alsof je zo de film van het gebeurde binnenstapt. Na een scheiding kunnen mensen bijvoorbeeld het moment herbeleven dat hun ex-partner vertelde te willen scheiden, of het moment dat zij erachter kwamen dat hun ex-partner vreemdging. Maar ook kunnen zij de lange uren die zij alleen doorbrachten of de wanhopige ruzies telkens weer meemaken. 

 

Een herbeleving kan tenslotte ook bestaan uit het diep gevoelde besef van kwetsbaarheid of zwakheid: het noodlot, dat normaal gesproken alleen de buren treft, kan dus zomaar ook bij jou aankloppen en dat is een pijnlijke ervaring. Herbelevingen zijn heftig emotionerend. Mensen voelen zich even woedend, angstig of verdrietig als toen het herbeleefde moment echt gebeurde.

 

 

Vermijdingsgedrag

 

Vermijdingsgedrag is alles wat iemand doet om de pijnlijke herbelevingen te voorkomen. Mensen vermijden bijvoorbeeld hun ex-partner te zien of te spreken, omdat dit te veel nare herinneringen of onbeheersbare emoties oproept. Ook het contact met familieleden of collega's van de ex-partner kan te pijnlijk zijn en daarom worden vermeden. Anderen vermijden plekken die te maken hebben met de scheiding of met de relatie, zoals de straat waarin men samenwoonde of de buurt waarin de ex-partner werkt. Vermijden kan ook betekenen: proberen niet te denken aan.

 

Elke gedachte aan wat er is gebeurd wordt meteen weggeduwd, desnoods met behulp van drank, medicijnen of drugs.Vermijdingsgedrag kan van grote invloed zijn op iemands bewegingsvrijheid en op zijn of haar sociale en professionele functioneren. 

 

 

Een verhoogd stressniveau

 

Een verhoogd stressniveau is een lichamelijke reactie op bijzondere omstandigheden. Het lichaam blijft zich maar voorbereiden op vechten of vluchten, alsof er acuut gevaar dreigt. een verhoogd stressniveau merk je doordat je sneller schrikt, bijvoorbeeld van harde geluiden, maar ook doordat je sneller geëmotioneerd bent. Bij geen enkele film houd je het droog, terwijl je daar vroeger gewoon tegen kon. Ook kun je sneller uit je slof schieten, snel geïrriteerd zijn en veel ruziemaken met de mensen om je heen, ook als die mensen niets met de scheiding te maken hebben.

 

Als deze drie posttraumatische stressverschijnselen gedurende  langere tijd aanhouden, ontstaan vaak chronische klachten. Door de nachtmerries krijgen mensen last van slapeloosheid. Daardoor, maar ook door de permanent verhoogde stressniveau, raken mensen oververmoeid. Dit kan gepaard gaan met emotionele afstomping, of het gevoel van 'laat ook allemaal maar zitten en zoek het allemaal maar lekker uit'. Mensen krijgen daardoor de neiging om zich terug te trekken uit hun sociale netwerk. 

 

De omgang met collega's maar ook die met vrienden en kennissen, kan bovendien sterk verslechteren onder invloed van de geïrriteerdheid en de schrikachtigheid die het gevolg zijn van een permanent verhoogd stressniveau. niemand vindt het prettig om voortdurend ruzie ruzie met je te maken. Doordat mensen na een scheiding langdurig meer alcohol drinken dan goed voor hen is, raken zij verslaafd  aan alcohol of ontstaan er verkeersongelukken of problemen op het werk.

 

 

Andere stoornissen

 

Denk hierbij aan:

• Een scheiding is een schokkende ervaring die mensen zeer (liefdes) verdrietig maakt  

•  Verdriet om verlies/posttraumatische stressstoornis 

Het voelen van verdriet of het hebben van een van de andere genoemde gevoelens is op zichzelf niet ziekelijk. Sterker nog, het is gezond en normaal om zulke emoties te ervaren. Ook zal niet ieder mens na een scheiding per se een stoornis ontwikkelen. Maar die mogelijkheid bestaat wel, zeker als mensen langdurig negatieve gevoelens ondervinden. Hierbij dient nog het voorbehoud te worden gemaakt dat het van moment tot moment verschilt op welk punt van zo'n glijdende schaal iemand zich bevindt. Direct na een scheiding voelt iemand zich anders dan drie jaar daarna. De een zal in het begin meer aan de stoorniskant zitten en gevoelens langzaam op een draaglijker of minder hinderlijke manier gaan ervaren. Bij een ander kan de omgekeerde beweging plaatsvinden. Hoe het ook zij: mensen kunnen zich te allen tijde anders gaan voelen, dus gaan schuiven op een schaal.  

• Irritatie/periodieke explosieve stoornis

Ten gevolge van het permanente verhoogde stressniveau dat vaak voorkomt in de eerste periode van de scheiding, raak je sneller geïrriteerd dan anders. Iemand hoeft maar een verkeerd woord te zeggen of je ergert je dood. Je ergernis is buiten proportie. Dit geldt voor alles wat je ex zegt of niet zegt. Door cognitieve vervorming, een proces waarbij je informatie die je negatieve idee over iemand bevestigt beter waarneemt dan informatie die met dat idee strijdig is, zie je de ene na de andere 'fout' van je ex-partner. Je buitenproportionele ergernis over zulke 'fouten' ontaardt al snel in woede. Je hebt de ene woedeaanval na de andere, ook al weet je ergens wel dat je boosheid wat overdreven is. Zulke woedeaanvallen kunnen zo ernstig worden dat je jezelf niet meer in de hand hebt. Ook kunnen ze steeds vaker voorkomen. Af en toe een aanval van woede verandert dan in een periodieke explosieve stoornis. Kenmerkend voor de periodieke explosieve stoornis is dan ook dat iemand de controle over zijn of haar woede volkomen verliest. Een ander kenmerk is dat iemand tijdens zo'n explosie agressieve handelingen verricht en eigendommen vernielt. Zo'n aanval staat in geen verhouding tot de aanleiding. Dooreen opmerking van een ander of een 'verkeerde' blik kan iemand al uitbarsten in een explosie.

• Achterdocht/paranoïde waanstoornis

 

Iemand met een waanstoornis functioneert in zijn of haar werk en in de sociale omgang over het algemeen normaal, al kunnen er wel spanningen ontstaan met collega's of bekenden vanwege de inhoud van de waan. Als iemand zich bizarre zaken inbeeld, zoals dat zij of hij de Messias is of dat zij of jij alles kan 'horen' wat een ander denkt, heeft diegene waarschijnlijk geen waanstoornis, maar is er sprake van een andere ziekte, zoals een psychose of schizofrenie.

• Jaloezie

Nauw verwant aan achterdocht en aan paranoïde waanstoornis is pathologische, dus ziekelijke jaloezie. Jaloezie wordt natuurlijk vaak geboren doordat je ex er met een ander vandoor gaat, maar dat hoeft niet altijd het geval te zijn. Door (cognitieve) vervorming van je waarneming kun je allerlei zaken met elkaar in verband brengen die niet echt iets met elkaar te maken hebben. Een vreemde geur, een onverklaarbare afwezigheid, nieuwe kleren, al snel begin je een vermoeden dat op weinig meer dan niets is gebaseerd als bevestigd te beschouwen. Jaloezie krijgt waanachtige proporties als je overtuigd bent van 'overspel' (want zo voelt het, ook al ben je dan misschien exen) zonder dat dit werkelijk plaatsvindt, en je daar ook naar handelt. Je gaat bijvoorbeeld je ex uithoren op subtiele en minder subtiele wijze, of je gaat informeren bij personen van wie je vermoedt dat zij op de hoogte kunnen zijn van de gangen van je ex. Mensen die pathologisch jaloers zijn, kunnen vaak met weinig andere zaken bezig zijn. Ze voelen zich diep gekrenkt en vertonen soms lichamelijke reacties op hun verdriet, waaronder slapeloosheid, gebrek aan eetlust of apathie.  

• Schuldgevoel/depressie

Vrouwen die het slachtoffer zijn van een seksueel misdrijf, zoals een aanranding of een verkrachting, voelen zich vaak schuldig over wat er is gebeurd. Ze vinden bijvoorbeeld dat ze zich te uitdagend hebben gekleed, dat ze de dader nou eenmaal zelf hebben aangesproken of dat ze op een andere manier 'te ver' zijn gegaan. op het eerste gezicht is zo'n schuldgevoel  een merkwaardig fenomeen. De dader is toch zeker schuldig en niet het slachtoffer? op het tweede gezicht is schuldgevoel een niet eens zo erg onlogische poging om verantwoordelijkheid te nemen voor een nare situatie en daarmee controle te krijgen over wat er is gebeurd. 

 

Het schuldgevoel dat mensen ervaren na een scheiding is ook een manier om een gevoel,van controle te ervaren. Ervaren controle, het gevoel dat je grip hebt op een situatie, is wezenlijk voor het verwerkingsproces. Niemand wil zich alleen maar slachtoffer voelen, omdat je dan de rest van je leven een wezenlijk onveilig gevoel zult hebben over jezelf in relaties. In die zin is het schuldgevoel na een scheiding een effectief onderdeel van het verwerkingsproces. Bovendien heb je vaak natuurlijk ook wel degelijk zelf een aandeel in de scheiding. Daarin onderscheidt zich een scheiding van een seksueel misdrijf: it takes two to tango. In de meeste gevallen hebben er twee schuld, waar er twee vechten.

Ook schaamte wakkert schuldgevoel aan. Je schaamt je rot voor de buren, voor je ouders of voor je kinderen dat je relatie is stukgelopen. Klaarblijkelijk ben je geen haar beter dan al die andere mensen die tegenwoordig zo 'gemakkelijk' uit elkaar gaan. Kennelijk heb je onvoldoende ruggengraat om een moeilijke situatie het hoofd te bieden. Je hebt niet wat nodig is om zoiets als een huwelijk of een langdurige relatie te laten lukken. 

 

Schaamte voel je als het beeld dat je van jezelf hebt of dat anderen van jou hebben in duigen valt. Beter dan je te schamen is het om je schuldig te voelen, omdat je dan nog een beetje het gevoel kunt vasthouden dat je iets aan de situatie had kunnen veranderen. Maar schuldgevoelens kunnen buiten de normale proporties raken. Je kunt van mening worden dat de hele scheiding te wijten is aan jouw wangedrag, bijvoorbeeld omdat je bent vreemdgegaan of omdat je altijd aan het werk was. Of je begint de scheiding toe te schrijven aan gebreken in je opvoeding, aan fouten in je karakter, of zelfs aan fouten in de manier waarop je in de wereld staat of waarop je de wereld waarneemt. Schuldgevoelens kunnen zich gaan uitstrekken tot meer gebieden dan dat van je scheiding. Je gaat je schuldig  voelen over alles wat er mis is gegaan in je leven en over wat er mis is met de levens van andere mensen.

 

Allesbepalend schuldgevoel is een symptoom van depressie. Zulk schuldgevoel leidt ertoe dat je sommige activiteiten begint te vermijden, want het gaat toch mis als jij je ermee bemoeit. Het leidt ertoe dat je je steeds meer terugtrekt uit sociale verbanden en maar liever alleen thuisblijft, om andere mensen maar zo min mogelijk schade te berokkenen. Deze terugtrekkende beweging is een belangrijk kenmerk van een depressie. Andere kenmerken zijn het verlies van plezier in activiteiten die je vroeger wel leuk vond en een sombere stemming die ten minste twee weken aan een stuk aanhoudt. Mensen met een depressie eten en slapen slecht (te veel of te weinig), zijn rusteloos of juist te vermoeid om iets te ondernemen. Zij denken vaak aan de dood en overwegen om uit het leven te stappen. De terugtrekkende beweging, waardoor mensen na een scheiding steeds minder mensen zien, wordt versterkt doordat zij in één klap een groot deel van hun netwerk verliezen. Vrienden kiezen voor een van de twee ex-partners, familieleden bemoeien zich het meest met hun eigen bloedverwant en bedrijven ondersteunen hun eigen collega. Je komt dus duidelijk meer alleen te staan. Hierdoor krijg je steeds sterker de indruk dat die hele scheiding jouw schuld is. En je ontvangt veel minder steun dan je nodig hebt, wat je depressieve gevoelens verder kan aanwakkeren. 

• Opluchting/manische ontremming

Niet alle gevoelens die je hebt na een scheiding zijn negatief. Je voelt je ook opgelucht, bijvoorbeeld omdat aan een lange periode van vruchteloos ruziemaken een einde is gekomen. Je voelt je bevrijd uit een manier van leven die de jouwe niet is. Je komt er uiteindelijk weer eens toe om te ontdekken wat jouw wensen , jouw gevoelens en jouw ideeën zijn, in plaats van dat je steeds maar bezig moet zijn met wat de ander denkt, voelt en vindt. Opluchting, hervonden kracht en het gevoel vrij te zijn, kunnen ook zonder medicatie zo sterk worden dat ze zich tegen je keren. Vernieuwingsdrang kan omslaan in seksuele promiscuïteit en dit kan ertoe leiden dat andere mensen misbruik van je maken. Vrijheid koesteren kan betekenen dat je geen tegenspraak meer duldt en steeds meer conflicten heb met mensen om je heen, zoals je collega's en je baas, maar ook vrienden en bekenden. Krachtig besluiten kan omslaan in impulsief van koers veranderen. Na een scheiding besluiten mensen soms plotseling om een andere baan te nemen of om zich eindelijk volledig op de schilderkunst te werpen, ook al zijn er geen aanwijzingen dat zij talent hebben of het doorzettingsvermogen dat je nodig hebt om een leven als kunstenaar te leiden. Ook begeven mensen zich in gevaarlijke situaties, zoals criminele activiteiten of experimenten met drugs.

 

Als mensen tegen je zeggen dat ze je niet meer herkennen, moet je oppassen. De grens tussen een nieuwe manier van leven zoeken en manische ontremming is smal. Een manie is een onechte opgewektheid, een overdreven vrolijkheid. Ontremming betekent letterlijk dat je geen remmingen meer ervaart. Je voelt je geweldig, alsof eindelijk snapt waar het om draait in het leven. Je merkt dat je tot alles in staat bent en je hebt energie voor tien. De scheiding komt je niet langer voor als een lastige of nare ervaring, maar je gaat je eerder afvragen waarom je die beslissing niet veel eerder hebt genomen. Een manie kan onderdeel zijn van een psychische stoornis, zoals de bipolaire stoornis. Dan wisselen manische episoden zich af met zwaar depressieve perioden. Soms krijgen mensen die manisch of hypomaan (een beetje ontremd) zijn ook last van wanen. Een waan, bijvoorbeeld het idee van almacht, kan manisch gedrag versterken. Mensen die daar last van hebben, vertonen vaak destructief gedrag en maken zichzelf kapot, hetzij ineens op een drastische manier, hetzij langzamerhand door zichzelf uit te putten of te vergiftigen met alcohol of drugs. 

 

 

Liefdesverdriet, leidt tot verschijnselen van posttraumatische stress, zoals herbeleven, vermijden en snel schrikken. Ook andere gevoelens die vaak voorkomen tijdens een scheiding, zoals schuldgevoel, irritatie of jaloezie, kunnen ziekelijke proporties aannemen. Dit versnelt het proces van scheiden. Dit geldt ook voor persoonlijke kenmerken zoals bindingsangst, verlatingsangst en de neiging om aantrekken en afstoten snel af te wisselen. Een normaal psychologisch proces, cognitieve vertekening, versnelt de scheiding nog verder.

 

 

 

* Heeft u vragen over 'Omgaan met een scheiding'? Neem vrijblijvend contact op met onze praktijk.