top of page

Leven met een trauma, rouw- en verliesverwerking

Rouw- en verliesverwerking

ROUW- EN VERLIESVERWERKING

 

Inleiding

 

Wat is rouw? Wat is een rouwproces of verlieservaring? Rouwen is langzaam maar zeker begrijpen dat uw leven zo ingrijpend veranderd is door het verlies waar je veel waarde aan hecht. Rouw is de bewustwording dat het verlies onomkeerbaar is. Rouw neem je mee, overal waar je komt en overal waar je heengaat.

 

Een verliesgebeurtenis is het voorval wat zich voordeed en waardoor het verlies ontstond. Voorbeelden zijn o.a.:

  • Ontslag: het verlies van een baan kan zeer aangrijpend zijn
  • Burn-out: u bent zichzelf onderweg verloren
  • Scheiding: verlies van een relatie
  • Overlijden: verlies van een dierbare
  • Verlies van gezondheid: ziekte
  • Ongewenste veranderingen

 

De vijf fases van rouw- en verliesverwerking

 

Omdat geen mens hetzelfde is, rouwt ook geen mens op dezelfde manier.

Toch zijn er fases vast te stellen die (vrijwel) iedereen die rouwt, doorloopt. Deze fases zijn voor lang niet iedereen even intensief en ook de tijd die iemand doorbrengt in een van de fases, verschilt van persoon. Vast stellen in welke rouwfase iemand (jijzelf) zit, geeft dan ook geen indicatie voor de tijdsduur die het rouwproces nog zal innemen: de duur van verschillende fase van rouwverwerking varieert soms enorm.

 

De vijf verschillende rouwfases hoeven niet in deze volgorde strikt gevolgd te worden. Voor iedereen geldt soms een andere volgorde. Rouw is ten alle tijde een individueel proces!

 

1- Ontkenning: De eerste fase fase van het rouwproces is ontkenning: een algemeen afweermechanisme van ons brein. De waarheid is te erg om te bevatten, dus ontkennen we deze geheel of gedeeltelijk.

 

2- Boosheid: Rouwverwerking is méér dan intens verdrietig zijn. Juist bij rouwenden zie je vaak boosheid, boosheid op het lot, de artsen, God, de omgeving ... Dit lijkt soms misschien wat vergezocht, maar in feite is het een gezond verdedigingsmechanisme.

 

3- Het gevecht aangaan: Veel mensen proberen om hun verlies te verwerken door het gevecht aan te gaan of door zichzelf doelen op te leggen.

Het is de fase van rouwverwerking dat mensen marathons gaan lopen tegen bepaalde ziektes, een wereldreis maken of vanaf nu echt stoppen met roken.

 

4- Depressie: Wanneer nabestaanden gaandeweg tot de ontdekking komen dat ontkenning, boos worden en/of het gevecht aangaan niet helpen om het verlies te verwerken, volgt vaak de depressieve fase. Deze wordt grotendeels veroorzaakt door de machteloosheid die je als rouwende voelt: er is niets, maar dan ook niets, wat je aan het gebeurde kunt veranderen.

 

5- Aanvaarding: Hoeveel verdriet en pijn je als nabestaande ook hebt, er komt een dag dat je gaat proberen om het verlies een plaatsje te geven.

Dit betekent niet dat je iemand dan niet meer mist of dat je probeert om de overledene te vergeten. Het betekent wél dat je probeert om je leven in te richten zonder geliefde om je heen.

 

 

Als rouwverwerking stagneert

 

Bijna alle mensen die met de dood van een dierbare geconfronteerd worden, leren uiteindelijk om te gaan met dit verlies.

Dat wil niet zeggen, dat de overledene vergeten wordt of dat men niet meer van hem of haar houdt. Een geliefde die gestorven is, zal altijd deel uit blijven maken van je leven, maar dat wil niet zeggen dat er daardoor geen ruimte meer mag zijn voor andere mensen en dingen.

 

De eerste tijd na een overlijden staat de wereld van de nabestaande even stil. Men is in diepe rouw gedompeld en verschillende fases in het rouwproces wisselen elkaar af. Maar als het goed is, komt er na verloop van tijd weer ruimte voor het leven zelf; vrienden, werk, gezinsleden, hobby's ... Wanneer dit niet het geval is, kan het zijn dat de rouwverwerking is gestagneerd. Hulpverleners spreken in dat geval over gecompliceerde rouw.

 

 

Tekenen dat de rouw stagneert

 

Na een overlijden past een nabestaande zich, zij het met vallen en opstaan, als het goed is aan aan de nieuwe werkelijkheid.; het leven zonder de overledene om zich heen. Blijft het overlijden jaar na jaar op de voorgrond staan, dan is dat een teken dat het rouwproces niet of niet goed verloopt. Dit kan zich uiten door het ontwikkelen van allerlei lichamelijke klachten en/of depressie, maar hulpverleners zien ook wel gebeuren dat mensen structureel weigeren het overlijden onder ogen te zien.

 

Door middel van allerlei rituelen houden zij het "leven" van de gestorvene in stand, bijvoorbeeld door diens kamer jaar na jaar intact te laten, de tafel nog steeds te dekken voor hem/haar of visite te verbieden plaats te nemen in de stoel van de gestorvene. Zeker wanneer de dierbare zeer plotseling is overleden (bijvoorbeeld door een ongeval of misdrijf) kan het voor nabestaanden heel moeilijk zijn om de werkelijkheid te aanvaarden. Psychologische hulpverlening kan dan een uitkomst bieden.

 

 

Rouwverwerking zonder overlijden

 

Een van de grootste misverstanden rondom rouw- en verliesverwerking, is dat er alleen maar gerouwd kan worden om iemand die is overleden. Maar wat als er iemand nog in leven is, en desondanks steeds verder van je wegdrijft?

Mensen van wie een familielid of vriend(in) aan Alzheimer lijdt, gaan net zo goed door een rouwproces. Toch worden deze gevoelens vaak niet als zodanig erkend. Op het eerste gezicht niet zo verwonderlijk: iemand leeft toch nog?

 

Dat wel, maar wanneer een dierbare dement wordt, gaat hij of zij steeds minder lijken op de persoon die hij of zij ooit was.

Jij als achterblijver verliest de persoon zoals je hem of haar kende en het contact dat jullie samen hadden. Ook de gelijkwaardigheid verdwijnt uit het contact. Rouwverwerking zonder overlijden is het rouwen om het verlies van contact.

 

Het proces van voortschrijdende dementie verloopt van mens tot mens verschillend. Het is dan ook ondoenlijk om aan te geven wat je te wachten staat. Maar het is een feit dat dementie tot op heden niet te genezen is, en ook niet te stoppen.

Vroeg of laat komt het moment waarop de demente persoon zijn of haar beminden niet (meteen) herkent. In het begin zal dit vaak met tussenpozen zijn; iemand herkent bijvoorbeeld wel je gezicht, maar kan niet direct op je naam komen. Of herkent je de ene dag wel, en de andere dag niet.

 

Maar de kans is groot dat je op een dag voorgoed uit het geheugen van je dierbare bent gewist. Dit is heel pijnlijk en roept een heel scala van emoties op; verdriet, maar ook woede, teleurstelling en machteloosheid. Soms betrappen mensen zichzelf op de gedachte dat ze dan maar liever zouden willen dat de patiënt dood was in plaats van dement, een gevoel waarvoor ze zich enorm kunnen schamen. Toch zijn deze gevoelens normaal. Er over praten met een hulpverlener en/of therapeut kan het rouwen gemakkelijker maken om te rouwen om een dierbare die nog leeft, maar desondanks ver weg is.

 

 

 

* Heeft u vragen over 'Rouw- en verliesverwerking'? Neem vrijblijvend contact op met onze praktijk.

Leven met een trauma

TRAUMASPOREN

 

Inleiding

 

Niemand kan oorlog, mishandeling, verkrachting, misbruik of welke andere gruwelijke gebeurtenis dan ook 'behandelen'.

Wat is gebeurd, kan niet ongedaan worden gemaakt. Maar wat wel kan worden aangepakt, zijn de sporen van het trauma in het lichaam, de geest en de ziel: het beklemmende gevoel in je borst dat je misschien bangheid of depressie noemt, de angst om de controle te verliezen, het altijd waken voor gevaar of afwijzing, de zelfverachting, de nachtmerries en flashbacks, de mist in je hoofd die verhindert dat je je op een taak kunt blijven concentreren of helemaal kunt opgaan in wat je doet, het onvermogen om je hart volledig open te stellen voor een ander mens.

 

Trauma berooft je van het gevoel dat je de baas bent over jezelf. De moeilijkste taak tijdens het herstellen van trauma is om weer heer en meester te worden over je lichaam en je geest, over jezelf. Dit betekent dat je je vrij voelt om te weten wat je weet en te voelen wat je voelt, zonder dat je daardoor overspoeld raakt, er razend door wordt, je ervoor schaamt, of ineenstort.

Voor de meeste mensen gaat het hierbij om:

  1. Het vinden van een manier om kalm en geconcentreerd te blijven,
  2. Leren om die rust te bewaren wanneer je geconfronteerd wordt met beelden, gedachten, geluiden of lichamelijke gewaarwordingen die herinneren aan het verleden,
  3. Het vinden van een manier om je werkelijk levend te voelen in het heden en je betrokken te voelen bij de mensen om je heen,
  4. Geen geheimen meer te hoeven bewaren voor jezelf, waaronder geheimen over de manieren waarop je hebt weten te overleven.

 

Deze doelstellingen zijn geen stappen die een voor een moeten worden genomen, in een of andere vaste volgorde. Ze overlappen elkaar en sommige kunnen lastiger zijn dan andere, afhankelijk van de individuele omstandigheden. Mensen die aan stress lijden, kunnen er ook profijt van hebben. sommige mensen zien al een verbetering met behulp van slechts een van deze methoden, maar de meesten zijn het meest gebaat bij verschillende benaderingen in verschillende stadia van hun herstel.

 

 

Een nieuw richtpunt voor herstel

 

Als we over trauma praten, beginnen we vaak met een verhaal of een vraag: 'Wat is er gebeurt in de oorlog?' 'Ben je ooit misbruikt?' 'Wil je me vertellen over dat ongeluk of die verkrachting' of 'Was er iemand in je familie die overmatig dronk?' Trauma is echter zoveel meer dan een verhaal over wat er lang geleden is gebeurd. De emoties en lichamelijke gewaarwordingen die hun sporen achterlaten tijdens een trauma, worden niet ervaren als herinneringen, maar als storende fysieke reacties in het heden.

 

Om de controle terug te krijgen zul je moeten teruggaan naar het trauma. Vroeg of laat moet je onder ogen zien wat er met je is gebeurd, maar pas als je in staat bent om je voldoende veilig te voelen terwijl je dat doet en er niet opnieuw door zult worden getraumatiseerd. De eerste uitdaging is om manieren te vinden om te kunnen omgaan met het gevoel dat je overspoeld wordt door de gewaarwordingen en emoties uit het verleden.

 

Posttraumatische reacties worden aangestuurd vanuit de emotionele hersenen. In tegenstelling tot het rationele brein, dat zich uitdrukt via gedachten, openbaren de emotionele hersenen zich door middel van lichamelijke reacties: misselijkmakende gevoelens, een bonzend hart, een snelle en oppervlakkige ademhaling, hartzeer, een gespannen en schrille stem, en de karakteriserende lichaamsbewegingen die op ineenstorting duiden, starheid, woede of een afwerende houding.

 

Waarom kunnen we niet gewoon redelijk zijn? En waarom helpt het niet als we de bron van deze fenomenen begrijpen? Het rationele, uitvoerende brein is er goed in om ons te helpen begrijpen waar gevoelens vandaan komen (bijvoorbeeld: 'Ik word bang als ik te dicht bij een man kom, omdat mijn vader mij misbruikte, of 'Ik heb er moeite mee mijn liefde te te tonen aan mijn zoon, omdat ik mij schuldig voel over het feit dat ik in Irak een kind heb gedood '). Het rationele brein kan echter geen emoties, gevoelens of gedachten ongedaan maken. Als je leeft met een voortdurend gevoel van dreiging op de achtergrond, of de overtuiging dat je in wezen een vreselijk persoon bent, helpt het weinig als je weet dat het niet jou schuld is dat je werd verkracht.

 

Begrijpen waarom je je op een bepaalde manier voelt, verandert niet hoe je je voelt. Het kan wel verhinderen dat je toegeeft aan extreme reacties (zoals je baas aanvallen omdat hij je doet denken aan een dader, het uitmaken met je geliefde bij de allereerste ruzie of in de armen van een vreemde vallen), maar hoe uitzinniger we ons voelen, hoe meer het rationele brein wijkt voor onze emoties.

 

 

Limbisch Systeemtherapie

 

Om traumatische stress te kunnen verwerken is het van fundamenteel belang om de juiste balans tussen het rationele brein en de emotionele hersenen te herstellen, zodat je het gevoel kunt hebben dat je controle hebt over hoe je reageert en hoe je je leven leidt. Als we door bepaalde triggers in een staat van hyper terechtkomen, belanden we buiten onze emotionele tolerantiezone - het gebied waarin wij optimaal functioneren. We worden reactief en gedesorganiseerd, onze filters werken niet meer, we hebben last van geluiden en licht, ongewenste beelden en uit het verleden dringen zich op aan onze gedachten en we raken in paniek of barsten uit in woede. Als we ons afsluiten, voelen ons lichaam en onze geest verdoofd. Ons denken wordt traag en het kost moeite om uit onze stoel op te staan.

 

Zolang mensen hyperaroused (verhoogde prikkelbaarheid) of afgesloten zijn, kunnen ze niet leren van ervaringen. Zelfs als ze erin slagen om de controle te behouden, worden ze zo gespannen dat het hen star, koppig en depressief maakt. Traumaverwerking draait om het herstellen van het uitvoerend functioneren en daarmee om het rehabiliteren van het zelfvertrouwen en het vermogen om speels en creatief te zijn.

 

Om posttraumatische reacties te kunnen veranderen, moeten we toegang krijgen tot de emotionele hersenen en limbisch systeemtherapie toepassen, dat wil zeggen: de defecte alarmsystemen repareren en de emotionele hersenen terugbrengen naar een staat waarin ze hun normale 'huishoudelijke taken' weer rustig op de achtergrond kunnen uitvoeren, zodat we kunnen eten, ons kunnen verbinden met intieme partners, onze kinderen kunnen beschermen en onszelf kunnen behoeden voor gevaar.

 

 

 

* Heeft u vragen over 'Traumaverwerking'? Neem vrijblijvend contact op met onze praktijk.

bottom of page