INLEIDING

 

Deze begeleidingstherapie kan je helpen om jezelf te ontwikkelen. Je zou het een soort "zelfhulp" kunnen noemen. Op dezelfde manier kun je elk fitnessprogramma, dieetadvies en elke zelfstudie zelfhulp noemen. Het is een therapie met professionele begeleiding van je therapeut waar je dus ook zelf mee aan de slag kunt. De begeleidingstherapie pakt het serieus aan en is bewezen in praktijk én wetenschap. De aanpak is vooral oplossingsgericht. Dat betekent dat je niet gaat proberen 'slechte' eigenschappen te onderdrukken. In plaats daarvan ga je aan de slag om positieve, nuttige eigenschappen die je al (een beetje) hebt méér te ontwikkelen. Ieder mens heeft eigen sterke kanten en momenten waarop het wél lukt, en daar richt deze therapie zich op.

 

Die positieve eigenschappen samen noemen we jouw psychologisch kapitaal. Je psychologisch kapitaal bestaat uit;

•  Optimisme, 
•  Hoop, 
•  Veerkracht 
•  Zelfvertrouwen

 

 

De theorie achter psychologisch kapitaal

 

Deze begeleidingstherapie kun je gebruiken om je eigen psychologisch kapitaal te ontwikkelen. Waarom zou je dat willen? Om allerlei redenen. Misschien heb je behoefte aan een prettigere omgaan met stress. Misschien wil je effectiever problemen oplossen, ze niet voor je uitschuiven of jezelf erin verliezen. Of je wilt bij tegenslag wel even van slag zijn maar dan ook weer verder kunnen gaan, of met meer vertrouwen aan nieuwe projecten beginnen. Of het nu gaat om je werk, je privéleven of om een combinatie daarvan: met een hoger psychologisch kapitaal sta je er beter voor en wat is dat psychologisch kapitaal dan? Het is een verzameling van vier positieve eigenschappen. Denk hierbij aan:

• Optimisme is de positieve verwachting dat iets goed komt, omdat je beseft dat jij nuttige invloed hebt. Je bent bijvoorbeeld optimistisch over een verjaardagsfeestje dat je organiseert, omdat je weet dat je een leuke activiteit kunt bedenken en de juiste boodschappen in huis kunt halen.
• Hoop is de motivatie voor het behalen van een doel én het vertrouwen dat je dat doel kunt bereiken, omdat je niet alleen een plan A, maar ook een plan B en C hebt.
• Veerkracht is de eigenschap om bij tegenslag ook weer terug te kunnen veren en soms van de tegenslag te kunnen leren en groeien.
• Zelfvertrouwen is het vertrouwen dat je hebt dat jij een bepaalde taak goed kunt uitvoeren, omdat je het eerder hebt gedaan of omdat je weet hoe het moet.

Deze vier eigenschappen heeft ieder mens al een beetje. Je kunt ze nog verder ontwikkelen. De begeleidingstherapie kan je daar goed bij helpen en zijn gebaseerd op onderzoek en jarenlange praktijkervaring.

Cognitieve psychologie: wat is er mis?

 

De term psychologisch kapitaal is niet zomaar uit de lucht komen vallen. Er is tientallen jaren onderzoek aan voorafgegaan. In die periode is ook een ander beeld ontwikkeld van werken aan menselijke problemen. 

 

- Focus op het probleem:

 

Om te beginnen een paar vragen om mee aan de slag te gaan. Neem een bescheiden probleem in gedachten waar je nu mee worstelt en een beetje stress van krijgt. Denk vervolgens na over de volgende vragen. 

1. Wat gaat er precies fout?
2. Hoe komt het dat het zo fout gaat?
3. Hoe vaak gebeurt het?
4. In welke situaties ging het mis?
5. Wie of wat veroorzaakt het probleem?
6. Wat doe jij zelf verkeerd waardoor het probleem ontstaat of blijft bestaan?

Sinds het ontstaan van de psychologie als wetenschappelijke discipline is 'wat er mis is' een belangrijke focus. Bovenstaande vragen zijn daar een goed voorbeeld van. Het zijn prima vragen om het probleem te onderzoeken. Vanaf halverwege de twintigste eeuw raakte de cognitieve gedragstherapie, CGT in trek: Een wetenschappelijk onderbouwde manier om allerlei psychische problemen, waaronder depressie en angststoornissen, te onderzoeken en klachtgericht te behandelen. Het idee is even simpel als (vaak) effectief: gedachten hebben invloed op gevoel en dat heeft weer invloed op je gedrag en de gevolgen daarvan. Door problematische gedachten en gevoelens goed te onderzoeken, kun je ze misschien leren verdragen en veranderen. Dit werkt voor veel mensen goed, maar zorgt er ook voor dat je juist met die negatieve gedachten en gevoelens steeds bezig bent. Door de aandacht hierop te richten, kan het voelen alsof het probleem ook meer aanwezig is. Vooral als er sprake is van problemen die zich niet zo eenvoudig laten oplossen, betekent dat soms dat er lang gewerkt wordt met een focus op het negatieve.

 

Eigenlijk zie je dit terug op veel meer gebieden: we zijn geneigd om problemen te analyseren. We geloven dat als we het probleem maar goed genoeg snappen, we het kunnen oplossen. Helaas werkt dat niet altijd zo. sommige problemen zijn te complex. Daarnaast merk je dat focussen op het probleem ook andersom weer wat met je doet. Kijk eens terug naar de bovenstaande oefening. Wat heb je geleerd van deze vragen? Is er iets duidelijk geworden voor je? Heb je een (bescheiden) nieuwe inzicht? Deze probleemgerichte vragen kunnen zeker zorgen voor nieuwe inzichten, maar niet altijd. Vaak weten mensen al wel hoe het probleem in elkaar zit. 

 

Denk vervolgens eens na over hoe je je voelde bij de vragen. Werd je enthousiast? Onzeker? Had je zin om actie te ondernemen? of juist niet? Kreeg je motivatie of raakte je ontmoedigd? Als het probleem helder is en er is een duidelijke oplossing voorhanden, dan zorgen de probleemgerichte vragen vaak voor motivatie. Je fiets rijdt niet lekker. Je onderzoekt het probleem: de band is lek! Je plakt de band, pompt 'm op en je kunt weer rijden. Als het probleem niet zo helder is of er is geen duidelijke oplossing, dan kun je gemakkelijk ontmoedigd raken.

 

 

Positieve psychologie: focus op het positieve

 

- Focus op het positieve

 

Nu krijg je weer een paar vragen om mee aan de slag te gaan. Dit keer zijn de vragen echter positief. Neem hetzelfde bescheiden probleem in gedachten. Denk vervolgens na over de de volgende vragen. Je kunt de twee benaderingswijzen vervolgens met elkaar vergelijken.

1. Waar hoop je op?
2. Hoe zou het gaan als het probleem er niet/minder was?
3. Welk verschil zou het maken?
4. Welke kleine stappen hebben jij en/of anderen al in de goede richting gezet?
5. Wat zou je eerstvolgende kleine stappen kunnen zijn om de situatie prettiger of beter te maken?

Hoe logisch het ook is om eerst te kijken naar wat er mis is, je kunt het ook omdraaien. In plaats van te onderzoeken waarom er gepest wordt in de klas, kun je nagaan waarom de kinderen goed met elkaar omgaan. Hoewel dan het gevoel kan ontstaan dat het probleem niet serieus wordt genomen, zit een succesvolle oplossing misschien wel in dat succes. Als kinderen goed met elkaar omgaan als je ze laat vragen naar elkaars mening, dan is dat al nuttige informatie.

 

op dezelfde manier kun je met je eigen veerkracht aan de slag. In plaats van je af te vragen hoe het komt dat je juist deze tegenslag zo moeilijk vindt, kun je je ook afvragen wanneer je juist wel goed met tegenslagen omgaat. De positieve psychologie houdt zich juist bezig met wanneer en hoe mensen optimaal functioneren, gelukkig en tevreden zijn. Veel mensen merken op dat ze van probleem gerichte vragen weinig motivatie krijgen. De oplossingsgerichte vragen stimuleren juist tot actie. Ze geven meer zelfvertrouwen. Je krijgt een idee voor een eerste stap. En je wordt attent gemaakt op tekenen van vooruitgang. Dat helpt je vooruit. Positieve psychologie heeft drie vaste ingrediënten: erkennen wat er niet goed gaat, bekrachtigen wat goed gaat en onderzoeken waar je naar toe wilt.

 

• Erken wat er niet goed gaat: 

Positieve psychologie is geen chique naam voor de tegeltjeswijsheid: als je maar positief denkt, dan komt alles wel goed. Je erkent wel degelijk wat er mis is. Er is wel één belangrijk verschil  met de traditionele cognitieve psychologie: je stopt de meeste energie niét in in het onderzoeken, begrijpen en wegwerken van het probleem. Als heel duidelijk is wat het probleem is, kan onderzoek goed werken. Als het probleem echter complex is, dan werkt dat lang niet altijd. Het lukt dan niet om alle details op een rij te krijgen , één oorzaak aan te wijzen en te bepalen wat er anders moet. Bij het erkennen van wat niet goed is, gaat het er vooral om dat je de negatieve kanten van de situatie niet wegdrukt. Je mag zeker even stilstaan bij het probleem. Je hebt er last van en dat is vervelend. Je hoeft het niet leuk te vinden, maar op dit moment is het er nu eenmaal. Je kunt bijvoorbeeld blijven erkennen dat je je baan kwijt bent en dat dat je bang, verdrietig en onzeker maakt. Natuurlijk zou het leuk zijn om direct nieuw werk te vinden, maar allereerst mag je gewoon bang, verdrietig en onzeker zijn. Erkennen wat er mis is, is dus iets anders dan al je energie daarop richten. /dat is namelijk geen garantie voor een succesvolle oplossing. Met positieve psychologie richt je je aandacht vervolgens op de volgende twee punten.

 

• Bekrachtiging wat goed gaat

Onze aandacht gaat vaak vooral uit naar dat wat er niet goed gaat. Wat er wél goed gaat, zien we over het hoofd. Vanuit de evolutie is dat logisch te verklaren. Als onze voorouder over de savanne liep en op een probleem stuitte, een leeuw bijvoorbeeld, dan moest dat gezien worden. Ieder vroege mens die daar niet direct op reageerde, kreeg weinig kinderen. Als diezelfde voorouder iets positiefs, zoals een struikje rijpe bessen, over het hoofd zag, zorgde dat er niet meteen voor dat er geen nageslacht was. Zo hebben mensen dus een bevooroordeelde kijk ontwikkeld: ze zien het negatieve beter dan het positieve. 

 

Tegenwoordig is dit negatieve perspectief echter problematisch: we wonen in een maatschappij waarin er veel meer informatie beschikbaar is dan voorheen het geval was. De media confronteren ons continu met dreigingen en problemen van over de hele wereld. Het tweede ingrediënt van de positieve psychologie is dan ook de tegenhanger van deze negatieve kijk: bekrachtig wat al goed gaat. Dat zien we niet vanzelf, en juist daarom is het zo belangrijk. Wanneer ben je (een beetje) gelukkig? Wat geeft je een goed gevoel? Wat zijn jouw sterke kanten en positieve eigenschappen? Hoe helpen die eigenschappen jou om met obstakels om te gaan? Juist die positieve eigenschappen kun je inzetten om je doelen te bereiken. Je ontwikkelen vanuit wat wel goed gaat, blijkt veel effectiever en leuker dan je ontwikkelen vanuit wat niet goed gaat.

 

• Onderzoek waar je naartoe wilt

Vaak weten we heel goed wat we niet willen. We willen minder stress, geen gezeur, geen pijn en geen gedoe. Dat noemen we 'vermijdingsdoelen' Iemand met een depressie wil geen depressie. Logisch. Alleen is het heel moeilijk om iets wat op dit moment in je zit te onderdrukken. Voorbeeldje: probeer eens een minuut lang niet aan een witte ijsbeer te denken.

En? Is het gelukt? Waarschijnlijk niet. Het menselijk brein kan niet goed overweg met het woordje 'niet'. Om niet aan die witte ijsbeer te denken, moet je eerst bedenken wat die witte ijsbeer ook alweer is. En dan is het alweer te laat: het witte monster zit al in je gedachten. Met al die vermijdingsdoelen is dat hetzelfde.

 

Veel mensen gaan pas veranderen als ze iets niet leuk vinden. Je begint dus vaak met een vermijdingsdoel. Als je niet weet wat je wél wilt, is het echter moeilijk om te breken met wat je wilt vermijden. Daarom is het goed om (ook) te bepalen wat je wél wilt, om een zogenoemd 'toenaderings' te bepalen: Wat wil je in de plaats van stress? Waar wil je meer van? Waaraan merk je dat je al op de goede weg bent? Het is heel normaal dat je het antwoord op die vragen niet direct weet, maar voordat je veel energie stopt in het wegrennen van wat je niet meer wilt, kun je maar beter de tijd nemen om na te gaan wat je wél wilt. Dat mag best wat moeite kosten. en door je daarop te richten, ontwikkel je je trouwens ook al. Stel bijvoorbeeld dat je minder stress wilt, dan kun je denken aan de volgende nastrevenswaardige doelen: je wilt vrolijker zijn (hé , misschien moet ik vaker leuke dingen gaan doen!) en je wilt genieten van je vrije tijd (wanneer lukt het me om écht aandacht te hebben voor mijn gezin?).

 

Aan de slag met positieve psychologie!

 

Positieve psychologie is een aanpak die je op allerlei problemen en doelen kunt toepassen en kunt inzetten in bijvoorbeeld therapie, organisatieontwikkeling en onderwijs. Deze begeleidingstherapie is gebaseerd op positieve psychologie. Allereerst gaan we dus aan de slag met erkennen dat er iets kan zijn wat je niet wilt. Daarna gaan we op zoek naar je positieve eigenschappen en bouwen die verder uit. Tenslotte gaan we opzoek naar waar je naartoe wilt. Met deze drie basis ingrediënten gaan we aan de slag om jouw psychologisch kapitaal te ontwikkelen. 

 

 

 

* Heeft u vragen over 'Omgaan met tegenslagen, problemen en uitdagingen'? Neem vrijblijvend contact op met onze praktijk.